YEREBATAN SARNICI
tarİhçe
Tarihin Derinliklerinde
İstanbul'un görkemli tarihsel yapılarından birisi de Ayasofya’nın güneybatısında bulunan Bazilika Sarnıcı’dır. Bizans imparatoru I. Justinianus (527-565) tarafından yaptırılan bu büyük yeraltı sarnıcı, suyun içinden yükselen ve sayısız gibi görülen mermer sütunlar sebebiyle halk arasında “Yerebatan Sarayı” olarak isimlendirilmiştir. Sarnıcın bulunduğu yerde daha önce bir Bazilika bulunduğundan, Bazilika Sarnıcı olarak da anılır.
Sarnıç, uzunluğu 140 metre, genişliği 70 metre olan dikdörtgen biçiminde bir alanı kaplayan, dev bir yapıdır. 52 basamaklı taş bir merdivenle inilen bu sarnıcın içerisinde her biri 9 metre yüksekliğinde 336 sütun bulunmaktadır. Birbirine 4.80 metre aralıklarla dikilen bu sütunlar, her biri 28 sütun içeren 12 sıra meydana getirirler. Sarnıcın tavan aralığı kemerler vasıtasıyla sütunlara aktarılmıştır. Çoğunluğu daha eski yapılardan toplandığı anlaşılan ve çeşitli mermer cinslerinden yontulmuş sütunların büyük bir kısmı tek parçadan, bir kısmı da iki parçadan oluşmaktadır. Bu sütunların başlıkları, yer yer farklı özellikler taşır. Bunlardan 98 adedi Corint üslûbu yansıtırken bir bölümü de Dor üslûbunu yansıtmaktadır. Sarnıcın tuğladan örülmüş 4.80 metre kalınlığındaki duvarları ve tuğla döşeli zemini, Horasan harcından kalın bir tabakayla sıvanarak su geçmez hale getirilmiştir. Toplam 9.800 m2 alanı kaplayan bu sarnıç, yaklaşık 100.000 ton su depolama kapasitesine sahiptir.
Medusa Başı
Sarnıçtaki sütunların köşeli veya yivli biçimde olan birkaç tanesi hariç büyük bir çoğunluğu silindir biçimindedir. Sarnıcın kuzeybatı köşesindeki iki sütunun altında kaide olarak kullanılan iki Medusa Başı, Roma Dönemi heykel sanatının şaheserlerindendir. Sarnıcı ziyaret eden insanların en çok ilgisini çeken Medusa başlarının hangi yapılardan alınıp buraya getirildiği bilinmemektedir. Araştırmacılar, genellikle sarnıcın inşası sırasında salt sütun kaidesi olarak kullanılması amacıyla getirildiklerini düşünmektedirler. Bu görüşe rağmen, Medusa Başı hakkında birtakım efsaneler oluşmuştur.
Bir efsaneye göre Medusa, Yunan mitolojisinde yeraltı dünyasının dişi canavarı olan üç Gorgona’ dan biridir. Bu üç kız kardeşten yılan başlı Medusa, kendisine bakanları taşa çevirme gücüne sahiptir. Bir görüşe göre o dönemde büyük yapılar ve özel yerleri korumak için Gogona desim ve heykelleri kullanılırdı ve Sarnıca Medusa başının konulması da bu yüzdendir.
Başka bir rivayete göre de Medusa, siyah gözleri, uzun saçları ve güzel vücudu ile övünen bir kızdı. Medusa, Zeus’ un oğlu Perseus’u seviyordu. Bu arada Athena da Perseus’u seviyor ve Medusa’yı kıskanıyordu. Bu yüzden Athena, Medusa’nın saçlarını yılana çevirdi. Artık Medusa’nın baktığı herkes, taşa dönüşüyordu. Daha sonra Perseus, Medusa’nın başını kesti ve onun bu gücünden yararlanarak pek çok düşmanını yendi.
Buna dayanarak Medusa Başı, Bizans’da kılıç kabzalarına işlenmiş ve sütun kaidelerine (bakanların taş kesilmemesi için) ters olarak yerleştirilmiştir. Bir rivayete göre de Medusa, yana bakıp kendisini taşa çevirmiştir. Bu yüzden buradaki heykeli yapan heykeltıraş, ışığın yansıma açılarına göre Medusa’ yı üç ayrı konumda yapmıştır.
Sarnıcın ortasına doğru kuzeydoğu duvarı önünde yer alan 8 sütun, 1955-1960 yıllarında yapılan bir inşaat sırasında kırılma tehlikesine maruz kaldıklarından, bunların her biri, kalın bir beton tabaka içine alınarak dondurulmuş ve bu yüzden eski özelliklerini kaybetmişlerdir.
Bizans döneminde bu çevrede geniş bir sahayı kaplayan ve imparatorların ikamet ettiği büyük sarayın ve bölgedeki diğer sakinlerin su ihtiyacını karşılayan Yerebatan Sarnıcı, İstanbul’un Osmanlılar tarafından 1453 yılında fethinden sonra bir müddet daha kullanılmış ve padişahların oturduğu Topkapı Sarayı’nın bahçelerine buradan su verilmiştir.
İslâmî kaidelerin temizlik esasları gereği durgun su yerine akar vaziyetteki suyu tercih eden Osmanlılar’ın şehirde kendi su tesislerini kurduktan sonra kullanmadıkları anlaşılan Sarnıç, 16. yüzyılın ortalarına gelinceye kadar Batılılar tarafından fark edilmemiş, nihayet 1544-1550 yıllarında Bizans kalıntılarını araştırmak üzere İstanbul’a gelen Hollandalı gezgin P. Gyllius tarafından yeniden keşfedilerek Batı âlemine tanıtılmıştır. P. Gyllius, araştırmalarından birinde, Ayasofya civarında dolaşırken, buradaki evlerin zemin katlarında bulunan kuyu benzeri yuvarlak büyük deliklerden ev halkının aşağıya sarkıttıkları kovalarla su çektikleri, hatta balık tuttuklarını öğrendi. Büyük bir yeraltı sarnıcının üzerinde bulunan ahşap bir binanın duvarlarla çevrili avlusundan, yerin altına inen taş basamaklardan elinde bir meşaleyle sarnıcın içerisine girdi. P. Gyllius, çok zor şartlarda sarnıcı sandalla dolaşarak ölçülerini alıp sütunlarını tespit etti. Gördüklerini ve edindiği bilgileri seyahatnamesinde yayımlanan Gyllius, birçok seyyahı etkilemiştir.
Sarnıç, kurulduğundan günümüze kadar çeşitli onarımlardan geçmiştir. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi'nde iki defa onarılan sarnıcın ilk onarımı 3. Ahmet zamanında (1723) Mimar Kayserili Mehmet Ağa tarafından yaptırılmıştır. İkinci onarım ise Sultan 2. Abdülhamid (1876-1909) zamanında gerçekleştirilmiştir. Cumhuriyet Dönemi'nde de sarnıç, 1987'de İstanbul Belediyesi tarafından temizlenerek ve bir gezi platformu yapılmak suretiyle ziyarete açılmıştır. 1994 yılının Mayıs ayında yeniden büyük bir temizlik ve bakımdan geçmiştir.
İstanbul gezi programlarının ayrılmaz bir parçası olan bu gizemli mekânı, bugüne kadar ABD eski Başkanı Bill Clinton'dan Hollanda Başbakanı Wim Kok'a, İtalyan eski Dışişleri Bakanı Lamberto Dini'den İsveç eski Başbakanı Göran Persson'a ve Avusturya eski Başbakanı Thomas Klestil'e kadar birçok kişi ziyaret etti.
Hâlihazırda İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraklerinden Kültür A.Ş. tarafından işletilen Yerebatan Sarnıcı, müze olmanın yanı sıra, ulusal ve uluslararası birçok etkinliğe ev sahipliği etmektedir.
Adres: Yerebatan Cad. Alemdar Mah. 1/3 34410 Sultanahmet-Fatih/İSTANBUL
Tel: 0 212 512 15 70 - 0212 522 12 59 pbx
Fax: 0212 522 81 66
E-Mail: [email protected]
Ziyaret Saatleri
Müzemiz haftanın yedi günü ziyarete açıktır. İstisnai olarak dini bayramların birinci günü ve 1 Ocak tarihlerinde ise saat 13.00’da açılmaktadır.
• Müzemiz her gün 09.00-17:30 saatleri arasında ziyarete açıktır.
Ücretlendirme
• Öğrenci: 5,00 TL
• Tam: 10,00 TL
• Yabancı ziyaretçi: 20,00 TL
Kurumumuz Kültür Bakanlığı'na bağlı olmadığı için Müze Kart geçmez.
Nasıl Giderim ?
Yerebatan Sarnıcı Tramway kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın Tramway Durağı
Durak Adı: SULTANAHMET Tramvay Durağı - Semt :Eminönü
Geçen Hatlar
T1 - ZEYTINBURNU - KABATAŞ
Yerebatan Sarnıcı IETT Otobüs kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın IETT Otobüs Durağı
Durak Adı: SULTANAHMET Otobüs Durağı - Semt : Fatih
Geçen Hatlar
1453 - MİNİATÜRK-PANORAMA 1453-MİNİATÜRK
Yerebatan Sarnıcı IETT Otobüs kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın IETT Otobüs Durağı
Durak Adı: EMINÖNÜ TRANSIT Otobüs Durağı - Semt : Fatih
Geçen Hatlar
30D - DEREBOYU - YENIKAPI
28T - TOPKAPI - BESIKTAS
28 - EDIRNEKAPI - BESIKTAS
26B - GAYRETTEPE-EMINÖNÜ
26A - FULYA MAHALLESI-EMINÖNÜ
26 - DIKILITAS-EMINÖNÜ
70KE - KURTULUS - EMINÖNÜ
Yerebatan Sarnıcı Tramway kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın Tramway Durağı
Durak Adı: GÜLHANE Tramvay Durağı - Semt :Eminönü
Geçen Hatlar
T1 - ZEYTINBURNU - KABATAŞ
1453 - MİNİATÜRK-PANORAMA 1453-MİNİATÜRK
Yerebatan Sarnıcı Tren kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın Tren Durağı
Durak Adı: CANKURTARAN Tren İstasyonu Durağı - Semt :Eminönü
Geçen Hatlar
B1 - SİRKECİ - HALKALI
Yerebatan Sarnıcı IETT Otobüs kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın IETT Otobüs Durağı
Durak Adı: AKBIYIK Otobüs Durağı - Semt : Fatih
Geçen Hatlar
81 - YESILKÖY - EMINÖNÜ
Yerebatan Sarnıcı Tramway kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın Tramway Durağı
Durak Adı: ÇEMBERLİTAŞ Tramvay Durağı - Semt :Eminönü
Geçen Hatlar
T1 - ZEYTINBURNU - KABATAŞ
Yerebatan Sarnıcı Tren kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın Tren Durağı
Durak Adı: SİRKECİ Tren İstasyonu Durağı - Semt :Eminönü
Geçen Hatlar
B1 - SİRKECİ - HALKALI
İstanbul'un görkemli tarihsel yapılarından birisi de Ayasofya’nın güneybatısında bulunan Bazilika Sarnıcı’dır. Bizans imparatoru I. Justinianus (527-565) tarafından yaptırılan bu büyük yeraltı sarnıcı, suyun içinden yükselen ve sayısız gibi görülen mermer sütunlar sebebiyle halk arasında “Yerebatan Sarayı” olarak isimlendirilmiştir. Sarnıcın bulunduğu yerde daha önce bir Bazilika bulunduğundan, Bazilika Sarnıcı olarak da anılır.
Sarnıç, uzunluğu 140 metre, genişliği 70 metre olan dikdörtgen biçiminde bir alanı kaplayan, dev bir yapıdır. 52 basamaklı taş bir merdivenle inilen bu sarnıcın içerisinde her biri 9 metre yüksekliğinde 336 sütun bulunmaktadır. Birbirine 4.80 metre aralıklarla dikilen bu sütunlar, her biri 28 sütun içeren 12 sıra meydana getirirler. Sarnıcın tavan aralığı kemerler vasıtasıyla sütunlara aktarılmıştır. Çoğunluğu daha eski yapılardan toplandığı anlaşılan ve çeşitli mermer cinslerinden yontulmuş sütunların büyük bir kısmı tek parçadan, bir kısmı da iki parçadan oluşmaktadır. Bu sütunların başlıkları, yer yer farklı özellikler taşır. Bunlardan 98 adedi Corint üslûbu yansıtırken bir bölümü de Dor üslûbunu yansıtmaktadır. Sarnıcın tuğladan örülmüş 4.80 metre kalınlığındaki duvarları ve tuğla döşeli zemini, Horasan harcından kalın bir tabakayla sıvanarak su geçmez hale getirilmiştir. Toplam 9.800 m2 alanı kaplayan bu sarnıç, yaklaşık 100.000 ton su depolama kapasitesine sahiptir.
Medusa Başı
Sarnıçtaki sütunların köşeli veya yivli biçimde olan birkaç tanesi hariç büyük bir çoğunluğu silindir biçimindedir. Sarnıcın kuzeybatı köşesindeki iki sütunun altında kaide olarak kullanılan iki Medusa Başı, Roma Dönemi heykel sanatının şaheserlerindendir. Sarnıcı ziyaret eden insanların en çok ilgisini çeken Medusa başlarının hangi yapılardan alınıp buraya getirildiği bilinmemektedir. Araştırmacılar, genellikle sarnıcın inşası sırasında salt sütun kaidesi olarak kullanılması amacıyla getirildiklerini düşünmektedirler. Bu görüşe rağmen, Medusa Başı hakkında birtakım efsaneler oluşmuştur.
Bir efsaneye göre Medusa, Yunan mitolojisinde yeraltı dünyasının dişi canavarı olan üç Gorgona’ dan biridir. Bu üç kız kardeşten yılan başlı Medusa, kendisine bakanları taşa çevirme gücüne sahiptir. Bir görüşe göre o dönemde büyük yapılar ve özel yerleri korumak için Gogona desim ve heykelleri kullanılırdı ve Sarnıca Medusa başının konulması da bu yüzdendir.
Başka bir rivayete göre de Medusa, siyah gözleri, uzun saçları ve güzel vücudu ile övünen bir kızdı. Medusa, Zeus’ un oğlu Perseus’u seviyordu. Bu arada Athena da Perseus’u seviyor ve Medusa’yı kıskanıyordu. Bu yüzden Athena, Medusa’nın saçlarını yılana çevirdi. Artık Medusa’nın baktığı herkes, taşa dönüşüyordu. Daha sonra Perseus, Medusa’nın başını kesti ve onun bu gücünden yararlanarak pek çok düşmanını yendi.
Buna dayanarak Medusa Başı, Bizans’da kılıç kabzalarına işlenmiş ve sütun kaidelerine (bakanların taş kesilmemesi için) ters olarak yerleştirilmiştir. Bir rivayete göre de Medusa, yana bakıp kendisini taşa çevirmiştir. Bu yüzden buradaki heykeli yapan heykeltıraş, ışığın yansıma açılarına göre Medusa’ yı üç ayrı konumda yapmıştır.
Sarnıcın ortasına doğru kuzeydoğu duvarı önünde yer alan 8 sütun, 1955-1960 yıllarında yapılan bir inşaat sırasında kırılma tehlikesine maruz kaldıklarından, bunların her biri, kalın bir beton tabaka içine alınarak dondurulmuş ve bu yüzden eski özelliklerini kaybetmişlerdir.
Bizans döneminde bu çevrede geniş bir sahayı kaplayan ve imparatorların ikamet ettiği büyük sarayın ve bölgedeki diğer sakinlerin su ihtiyacını karşılayan Yerebatan Sarnıcı, İstanbul’un Osmanlılar tarafından 1453 yılında fethinden sonra bir müddet daha kullanılmış ve padişahların oturduğu Topkapı Sarayı’nın bahçelerine buradan su verilmiştir.
İslâmî kaidelerin temizlik esasları gereği durgun su yerine akar vaziyetteki suyu tercih eden Osmanlılar’ın şehirde kendi su tesislerini kurduktan sonra kullanmadıkları anlaşılan Sarnıç, 16. yüzyılın ortalarına gelinceye kadar Batılılar tarafından fark edilmemiş, nihayet 1544-1550 yıllarında Bizans kalıntılarını araştırmak üzere İstanbul’a gelen Hollandalı gezgin P. Gyllius tarafından yeniden keşfedilerek Batı âlemine tanıtılmıştır. P. Gyllius, araştırmalarından birinde, Ayasofya civarında dolaşırken, buradaki evlerin zemin katlarında bulunan kuyu benzeri yuvarlak büyük deliklerden ev halkının aşağıya sarkıttıkları kovalarla su çektikleri, hatta balık tuttuklarını öğrendi. Büyük bir yeraltı sarnıcının üzerinde bulunan ahşap bir binanın duvarlarla çevrili avlusundan, yerin altına inen taş basamaklardan elinde bir meşaleyle sarnıcın içerisine girdi. P. Gyllius, çok zor şartlarda sarnıcı sandalla dolaşarak ölçülerini alıp sütunlarını tespit etti. Gördüklerini ve edindiği bilgileri seyahatnamesinde yayımlanan Gyllius, birçok seyyahı etkilemiştir.
Sarnıç, kurulduğundan günümüze kadar çeşitli onarımlardan geçmiştir. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi'nde iki defa onarılan sarnıcın ilk onarımı 3. Ahmet zamanında (1723) Mimar Kayserili Mehmet Ağa tarafından yaptırılmıştır. İkinci onarım ise Sultan 2. Abdülhamid (1876-1909) zamanında gerçekleştirilmiştir. Cumhuriyet Dönemi'nde de sarnıç, 1987'de İstanbul Belediyesi tarafından temizlenerek ve bir gezi platformu yapılmak suretiyle ziyarete açılmıştır. 1994 yılının Mayıs ayında yeniden büyük bir temizlik ve bakımdan geçmiştir.
İstanbul gezi programlarının ayrılmaz bir parçası olan bu gizemli mekânı, bugüne kadar ABD eski Başkanı Bill Clinton'dan Hollanda Başbakanı Wim Kok'a, İtalyan eski Dışişleri Bakanı Lamberto Dini'den İsveç eski Başbakanı Göran Persson'a ve Avusturya eski Başbakanı Thomas Klestil'e kadar birçok kişi ziyaret etti.
Hâlihazırda İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraklerinden Kültür A.Ş. tarafından işletilen Yerebatan Sarnıcı, müze olmanın yanı sıra, ulusal ve uluslararası birçok etkinliğe ev sahipliği etmektedir.
Adres: Yerebatan Cad. Alemdar Mah. 1/3 34410 Sultanahmet-Fatih/İSTANBUL
Tel: 0 212 512 15 70 - 0212 522 12 59 pbx
Fax: 0212 522 81 66
E-Mail: [email protected]
Ziyaret Saatleri
Müzemiz haftanın yedi günü ziyarete açıktır. İstisnai olarak dini bayramların birinci günü ve 1 Ocak tarihlerinde ise saat 13.00’da açılmaktadır.
• Müzemiz her gün 09.00-17:30 saatleri arasında ziyarete açıktır.
Ücretlendirme
• Öğrenci: 5,00 TL
• Tam: 10,00 TL
• Yabancı ziyaretçi: 20,00 TL
Kurumumuz Kültür Bakanlığı'na bağlı olmadığı için Müze Kart geçmez.
Nasıl Giderim ?
Yerebatan Sarnıcı Tramway kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın Tramway Durağı
Durak Adı: SULTANAHMET Tramvay Durağı - Semt :Eminönü
Geçen Hatlar
T1 - ZEYTINBURNU - KABATAŞ
Yerebatan Sarnıcı IETT Otobüs kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın IETT Otobüs Durağı
Durak Adı: SULTANAHMET Otobüs Durağı - Semt : Fatih
Geçen Hatlar
1453 - MİNİATÜRK-PANORAMA 1453-MİNİATÜRK
Yerebatan Sarnıcı IETT Otobüs kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın IETT Otobüs Durağı
Durak Adı: EMINÖNÜ TRANSIT Otobüs Durağı - Semt : Fatih
Geçen Hatlar
30D - DEREBOYU - YENIKAPI
28T - TOPKAPI - BESIKTAS
28 - EDIRNEKAPI - BESIKTAS
26B - GAYRETTEPE-EMINÖNÜ
26A - FULYA MAHALLESI-EMINÖNÜ
26 - DIKILITAS-EMINÖNÜ
70KE - KURTULUS - EMINÖNÜ
Yerebatan Sarnıcı Tramway kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın Tramway Durağı
Durak Adı: GÜLHANE Tramvay Durağı - Semt :Eminönü
Geçen Hatlar
T1 - ZEYTINBURNU - KABATAŞ
1453 - MİNİATÜRK-PANORAMA 1453-MİNİATÜRK
Yerebatan Sarnıcı Tren kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın Tren Durağı
Durak Adı: CANKURTARAN Tren İstasyonu Durağı - Semt :Eminönü
Geçen Hatlar
B1 - SİRKECİ - HALKALI
Yerebatan Sarnıcı IETT Otobüs kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın IETT Otobüs Durağı
Durak Adı: AKBIYIK Otobüs Durağı - Semt : Fatih
Geçen Hatlar
81 - YESILKÖY - EMINÖNÜ
Yerebatan Sarnıcı Tramway kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın Tramway Durağı
Durak Adı: ÇEMBERLİTAŞ Tramvay Durağı - Semt :Eminönü
Geçen Hatlar
T1 - ZEYTINBURNU - KABATAŞ
Yerebatan Sarnıcı Tren kullanarak gidebilirsiniz.
En Yakın Tren Durağı
Durak Adı: SİRKECİ Tren İstasyonu Durağı - Semt :Eminönü
Geçen Hatlar
B1 - SİRKECİ - HALKALI
VİDEOLAR
RESİMLER
İLİŞKİLİ VİDEO
Trt Okul ve Trt Okul Youtube kanalına teşekkür ederiz.
resİMLERLE VİDEO
Bu videodaki resimler Yerebatan Sarnıcı'nda çekilmiştir. Yere Batan Sarnıcı'na Teşekkür ederiz.
Tüm hakları emreavciufuk.weebly.com - Tarih Avcıları'na aittir.